انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

فعالیت‌های ابوالحسن حسنی در حوزه‌های علوم فقهی و علوم حِکمی

انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

فعالیت‌های ابوالحسن حسنی در حوزه‌های علوم فقهی و علوم حِکمی

انسان، عقل و دین  Human , intellect and Religion

خداوند در دین اسلام چگونگی یک زندگی کامل و جامع خداپسندانه را برای همه‌ی افراد بشر، در هر شرایط زمانی، جغرافیایی، اجتماعی و فردی ترسیم کرده است و از بندگان خویش خواسته است تا آن گونه زندگی کنند؛ زیرا جز با آن به رستگاری نمی‌توانند برسند. اگر انسان آن گونه که خدا پسندیده، زندگی کند، حقّ تعالی نیز سفره‌ی نعمت‌های خویش را بر آنان می‌گسترد و به آنان آرامش عطا می‌کند که از بزرگترین نعمت‌ها است. با نگاهی به مفاد قرآن کریم و نیز روایات رسول خدا (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ) و اهل بیت او (عَلَیْهِمُ‏ السَّلَامُ‏) می‌توان دریافت که در این نحوه زندگی همه‌ی ابعاد فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی مورد توجه بوده و همه‌ی قوای انسانی، مانند قوای معرفتی چون عقل، خیال و حس یا قوای انگیزشی گرایشی چون زیبادوستی، عواطف غریزی و شهوانی در جای خود به کار گرفته می‌شوند. در این نحوه زندگی برای باورها، عقاید، ملکات نفسانی، احساسات، حالات، دانستن‌ها، شناختن‌ها، فهمیدن‌ها، گرایش‌ها، روابط، موقعیت‌ها، نقش‌ها، جبهه‌بندی‌ها، اراده‌ها و حرکت‌های انسانی برنامه و قانون هست. به همین جهت است که می‌توان این دین را سازگار با فطرت انسانی دانست و ادعا کرد راه حل گره‌ها، پیچیدگی‌ها و دشواری‌های حیات انسانی در این دین یافت می‌شود.
انسان از فطرت الهی برخوردار است. او با عقل ارزشمندی برخوردار است که به او اجازه می‌دهد بین خیر و شر تشخیص دهد و راه حق را انتخاب کند. عقل هدیه‌ای از خداوند است و بقای انسانیت و رشد آن وابسته به استفاده‌ی بهینه از آن است. عقل انسان، به او امکان می‌دهد تا اعمال و افعال خود را با توجه به معیارهای دینی و اخلاقی انتخاب کند. اما در عین حال، وحی به او کمک می‌کند تا عقل خود را به حداکثر ظرفیت ممکن به کار ببرند و از توهمات و خطرات خطاها دوری کنند.

چند سالی بود که این وبلاگ راکد مانده بود. اخیرا به همت جناب حجت الاسلام طالعی یزدی که از طلاب پرتلاش‌اند، دوباره این وبلاگ فعال شده است و از ایشان تشکر وافر دارم.

ابوالحسن حسنی

تبلیغات
Blog.ir بلاگ، رسانه متخصصین و اهل قلم، استفاده آسان از امکانات وبلاگ نویسی حرفه‌ای، در محیطی نوین، امن و پایدار bayanbox.ir صندوق بیان - تجربه‌ای متفاوت در نشر و نگهداری فایل‌ها، ۳ گیگا بایت فضای پیشرفته رایگان Bayan.ir - بیان، پیشرو در فناوری‌های فضای مجازی ایران
آخرین نظرات
نویسندگان

تعریف توحید افعالی

دوشنبه, ۱۴ بهمن ۱۳۹۲، ۱۲:۳۲ ق.ظ

نفی حقیقی کثرت سه مرتبه است: نفی کثرت از مرتبهی ذات؛ نفی کثرت از مرتبهی صفات و نفی کثرت از مرتبهی فعل که به ترتیب توحید ذاتی، توحید صفاتی و توحید افعالی نامیده میشوند. نفی کثرت از مقام فعل نیز به دو صورت است:

  1. یگانگی خداوند در اسما و صفات فعلیه: حق تعالی چنان که در مرتبهی ذات و صفات واحد است؛ در مرتبهی فعل نیز واحد است و شریک و ضد و کمک و مثل و مانند آنها برای او در مقام فعل نیز قابل تصویر نیست1.

توحید افعال این است که خدا موجودات اولیه چون آسمانها و زمینها و غیر اینها را بدون کمک و ابزار آفرید.2

  1. وابستگی همهی موجودات به خداوند در فاعلیت و انحصار فاعلیت حقیقی به خداوند: هر فعلی با مشیت خدای تعالی محقق میشود و تا او نخواهد، کاری انجام نخواهد شد3.

اغلب اندیشمندان تعریف دوم را برای اصطلاح توحید افعالی عرضه کردهاند؛ از جمله امام خمینی (ره) که هر گاه از توحید افعالی سخن میگوید، این تعریف را لحاظ کرده است: «سالک در توحید فعلی، هر فعلی را ظهور فعل او میبیند و تنزیهاش آن است که فعل غیر را هرگز نبیند»4. محی الدین عربی توحید افعالی را توحید عقلی نیز نامیده و چنین تعریف میکند: «توحید افعال یعنی فاعلی جز خدا نیست»5. سید حیدر آملی در تعریف توحید افعالی مینویسد:

توحید فعل تنزیه از مشاهدهی افعال بسیار صادر از فاعل واحد است... . توحید فعلی عبارت است از مشاهدهی فعل واحد از فاعل واحد که در مظاهر بسیار ظاهر شده است؛ مانند انسان و اعضا و جوارح او؛ زیرا فعل او واحد و صادر از فاعل واحد است، ولی هر فعلی به عضوی از اعضایش و جارحهای از جوارحش منسوب است.6

فلاسفه و متکلمان به طور عمده توحید افعالی را همارز قاعدهی لا مؤثر فی الوجود الا الله میدانند.7 اما ملاصدرا، این قاعده نپذیرفته و به جای آن قاعدهی دیگری را ارایه میدهد8. به هر حال، عالمان توحید تصویر معین و واحدی از حقیقت معنای دوم توحید افعالی ندارند، اگرچه مفهوم اجمالی آن، إسناد همهی افعال به خداوند، روشن است و مسئلهی توحید افعالی بر اساس همان مفهوم اجمالی تعریف میشود و مفهوم تفصیلی آن در تحلیل و تبیین مسئله آشکار میگردد.

دو معنای یاد شده از توحید افعالی در تعارض با هم نیستند و به نظر میرسد که دو اصطلاح باشند؛ اگر چه گروههایی چون معتزله توحید افعالی به معنای مشهور را نمیپذیرند، با توحید افعالی به معنای اول میتوانند موافق باشند. موضوع مباحث آینده در این وبنوشت تعریف مشهور از توحید افعالی است، یعنی انحصار فاعلیت حقیقی به حق تعالی.

1مصباح یزدی محمد تقی، معارف قرآن، ج1/3، ص80، مؤسسه در راه حق، چاپ مکرر، 1373ش. مصباح یزدی محمد تقی، آموزش عقاید، ج1، ص133، شرکت چاپ و نشر بینالملل سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1379ش. صدر المتألهین، محمد بن ابراهیم، الأسفار الأربعة فی الحکمة المتعالیة، ج‌6، ص 107، مکتبة المصطفوی، قم، چاپ دوم، 1368.

2قزوینی حائری، سید محمد کاظم، شرح نهج البلاغه، ج1، ص35، مطبعة النعمان، نجف، بیچا، 1371ق.

3آملى، سید حیدر، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، ج1، ص280، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ سوم، 1422 ق. مکارم شیرازى، ناصر، الأمثل فى تفسیر کتاب الله المنزل، ج18، ص384 و ج‌20، ص558، مدرسه امام على بن ابى طالب، چاپ اول، 1421 ق. سبحانی، جعفر، عقاید اسلامی، ص152،مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1379. خمینى، سید مصطفى، تفسیر القرآن الکریم، ج2، ص34، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، چاپ اول، 1418 ق. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج6، ص50، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360 ش. مصطفوى، حسن، تفسیر روشن، ج1، ص372 و ج‌8، ص233، مرکز نشر کتاب، چاپ اول، 1380 ش.

4خمینی (ره) (امام)، روح الله، مصباح الهدایة، ص80، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، چاپ اول، 1372.

5الفتوحات المکیة، ج3، ص308.

6المقدمات من کتاب نص النصوص، ص368.

7صدر المتألهین، محمد بن ابراهیم، الحاشیة علی الإلهیات، ص176، بیدار، قم، بیچا، بیتا.

8الأسفار الأربعة فی الحکمة المتعالیة، ج‌6، ص 387.

  • ابوالحسن حسنی

خداشناسی

اسماء الحسنی

از دیدن نظرات شما خوشحال می‌شوم (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی