پرسش‌هایی برای تأمل 18: نظریه‌ها و نظریه‌پردازان در علوم انسانی
علوم انسانی از روش‌ها، مکاتب و نظریه‌های متنوعی تشکیل شده است که برخی با هم هماهنگ و گاهی کاملاً در تعارض با یکدیگرند. از طرف دیگر، پژوهش در علوم انسانی نیز نمی‌تواند مستقل از این سابقه باشد؛ اما به هر حال، نمی‌توان در نظام پژوهشی به همه‌ی روش‌ها، مکاتب و نظریه‌ها بها داد و باید دست به انتخاب زد. این انتخاب، به صورت فردی قطعاً اتفاق می‌افتد. اما آیا می‌توان در نظام پژوهشی نیز برخی از روش‌ها، مکاتب و نظریه‌ها را بر برخی دیگر ترجیح داد و پژوهشگران را به سوی نقد، اصلاح، توسعه یا تأیید آن‌ها سوق داد؟ یا این که چنین کاری به صورت یک پروسه، به خودی خود انجام می‌شود؟
این روش‌ها، مکاتب و نظریه‌ها، با دین، فرهنگ و ساختارهای موجود در ایران نیز حدودی از هماهنگی و تعارض را دارند. به شما آیا این نکته می‌تواند معیاری برای انتخاب روش‌ها، مکاتب و نظریه‌های مناسب در نظام پژوهش علوم انسانی باشد؟ اگر چنین است، این معیار باید چگونه لحاظ شود؟
هر یک از روش‌ها، مکاتب و نظریه‌های سیاسی تاریخی دارند و بر حسب آن به کلاسیک و جدید تقسیم می‌شوند. در نظام آموزش علوم انسانی موجود، به نظر می‌رسد این امر در انتخاب درس‌ها و سر‌فصل‌ها در نظام آموزشی مورد توجه بوده است. به نظر شما، آیا این نکته می‌تواند به عنوان یک معیار مناسب برای توجه به آن‌ها در نظام پژوهشی باشد؟
روش‌ها، مکاتب و نظریه‌های علوم انسانی امروزین بیشتر در غرب ایجاد شده‌اند و در واقع می‌توان گفت که علوم انسانی جدید دانشی غربی است. به همین جهت عمده‌ی نظریات مطرح در نظام و پارادایم پژوهش علوم انسانی در ایران، و البته در همه جا، نظریه‌های غربی‌اند. به نظر شما روش‌ها، مکاتب و نظریه‌های سیاسی عربی و آسیای شرق (هند، چین، ژاپن، کره و غیره) تا چه حدّی در پژوهش‌های علوم انسانی در ایران ارزش توجه دارند؟
روش‌ها، مکاتب و نظریه‌های ایرانی اسلامی در پژوهش علوم انسانی در ایران چه جایگاهی دارند؟ آیا جامعه‌ی پژوهشگران علوم انسانی به قدر لازم به نقد، اصلاح، توسعه یا تأیید آن‌ها توجه دارند؟ اگر جایگاه مناسبی ندارد؛ به نظر شما ناشی از ضعف نظریه‌های بومی است یا ناشی از خودکم‌بینی؟
آیا میتوانید در علوم مختلف انسانی روش‌ها، مکاتب و نظریه‌هایی ایرانی اسلامی نام ببرید که طرح آن‌ها در نظام آموزشی علوم انسانی مناسب است؟
برای انتخاب روش‌ها، نظریه‌ها و مکاتب در پایان‌نامه‌ها برای گزارش، توصیف، تحلیل، انتقاد و … در حوزه‌ی علوم انسانی در سطوح مختلف در حوزه و دانشگاه چه معیارهایی باید به کار گرفته شوند؟
