انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

فعالیت‌های ابوالحسن حسنی در حوزه‌های علوم فقهی و علوم حِکمی

انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

فعالیت‌های ابوالحسن حسنی در حوزه‌های علوم فقهی و علوم حِکمی

انسان، عقل و دین  Human , intellect and Religion

خداوند در دین اسلام چگونگی یک زندگی کامل و جامع خداپسندانه را برای همه‌ی افراد بشر، در هر شرایط زمانی، جغرافیایی، اجتماعی و فردی ترسیم کرده است و از بندگان خویش خواسته است تا آن گونه زندگی کنند؛ زیرا جز با آن به رستگاری نمی‌توانند برسند. اگر انسان آن گونه که خدا پسندیده، زندگی کند، حقّ تعالی نیز سفره‌ی نعمت‌های خویش را بر آنان می‌گسترد و به آنان آرامش عطا می‌کند که از بزرگترین نعمت‌ها است. با نگاهی به مفاد قرآن کریم و نیز روایات رسول خدا (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ) و اهل بیت او (عَلَیْهِمُ‏ السَّلَامُ‏) می‌توان دریافت که در این نحوه زندگی همه‌ی ابعاد فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی مورد توجه بوده و همه‌ی قوای انسانی، مانند قوای معرفتی چون عقل، خیال و حس یا قوای انگیزشی گرایشی چون زیبادوستی، عواطف غریزی و شهوانی در جای خود به کار گرفته می‌شوند. در این نحوه زندگی برای باورها، عقاید، ملکات نفسانی، احساسات، حالات، دانستن‌ها، شناختن‌ها، فهمیدن‌ها، گرایش‌ها، روابط، موقعیت‌ها، نقش‌ها، جبهه‌بندی‌ها، اراده‌ها و حرکت‌های انسانی برنامه و قانون هست. به همین جهت است که می‌توان این دین را سازگار با فطرت انسانی دانست و ادعا کرد راه حل گره‌ها، پیچیدگی‌ها و دشواری‌های حیات انسانی در این دین یافت می‌شود.
انسان از فطرت الهی برخوردار است. او با عقل ارزشمندی برخوردار است که به او اجازه می‌دهد بین خیر و شر تشخیص دهد و راه حق را انتخاب کند. عقل هدیه‌ای از خداوند است و بقای انسانیت و رشد آن وابسته به استفاده‌ی بهینه از آن است. عقل انسان، به او امکان می‌دهد تا اعمال و افعال خود را با توجه به معیارهای دینی و اخلاقی انتخاب کند. اما در عین حال، وحی به او کمک می‌کند تا عقل خود را به حداکثر ظرفیت ممکن به کار ببرند و از توهمات و خطرات خطاها دوری کنند.

چند سالی بود که این وبلاگ راکد مانده بود. اخیرا به همت جناب حجت الاسلام طالعی یزدی که از طلاب پرتلاش‌اند، دوباره این وبلاگ فعال شده است و از ایشان تشکر وافر دارم.

ابوالحسن حسنی

تبلیغات
Blog.ir بلاگ، رسانه متخصصین و اهل قلم، استفاده آسان از امکانات وبلاگ نویسی حرفه‌ای، در محیطی نوین، امن و پایدار bayanbox.ir صندوق بیان - تجربه‌ای متفاوت در نشر و نگهداری فایل‌ها، ۳ گیگا بایت فضای پیشرفته رایگان Bayan.ir - بیان، پیشرو در فناوری‌های فضای مجازی ایران
آخرین نظرات
نویسندگان

نسبت باور و عقیده

جمعه, ۱۲ مهر ۱۳۹۲، ۱۱:۱۱ ق.ظ

اگرچه عقیده با معرفت و باور نسبت نزدیکی دارد؛ اما ماهیتاً امری دیگر است. ما چیزهای بسیاری می‌دانیم و چیزهایی را باور داریم؛ اما برای ما عقیده نیستند. همه­ی ما می‌دانیم و باور داریم که آب، در دمای معمولی، مایع و یخ جامد است؛ اما این باور جزء عقاید ما نیست. گاهی امری برای ما به حد باور و یقین نرسیده، اما بدان معتقدیم! مؤمنان بسیاری به عوالم فوق طبیعت یقین ندارند، اما به آن‌ها معتقدند. اساساً یقین در این مسایل بسیار کمیاب است؛ چنان که به سند صحیح امام رضا (عَلَیْهِ السَّلَامُ) می‌فرماید: «الْإِیمَانُ فَوْقَ الْإِسْلَامِ بِدَرَجَةٍ وَ التَّقْوَی فَوْقَ الْإِیمَانِ بِدَرَجَةٍ وَ الْیَقِینُ‏ فَوْقَ التَّقْوَی بِدَرَجَةٍ وَ مَا قُسِمَ‏ فِی النَّاسِ شَیْ‏ءٌ أَقَلُّ مِنَ الْیَقِینِ»1. هم چنین، چنان که از آیه­ی «وَ اعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّی یَأْتِیَکَ الْیَقینُ (الحجر : 99)»2 بر می‌آید، عبادت مقدم بر یقین است و از سوی دیگر، عقیده باید مقدم بر عبادت باشد؛ بنابر این، عقیده مقدم بر یقین خواهد بود. علاوه بر این، در قرآن کریم ظن و عقیده با هم جمع شده‌اند؛ چنان که می‌فرماید: «وَ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبرِْ وَ الصَّلَوةِ وَ إِنهََّا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلىَ الخَْاشِعِینَ * الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنهَُّم مُّلَاقُواْ رَبهِِّمْ وَ أَنهَُّمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ (البقرة : 45-46)»3.

به نظر می‌آید بیان این نکات نه تنها ماهیت عقیده را برای خواننده روشن­تر نکرده، بلکه این مفهوم به ظاهر روشن را مبهم کرده است. بنابر این، بهتر است ویژگی اساسی عقیده بیان شود. عقیده گزاره­ای است که فرد جنبه‌ای قداست برای موضوع آن قایل بوده و پایه‌ای برای نظام روانی و رفتاری وی است. دفاع از عقیده امری حیثیتی برای معتقد بوده و برای این دفاع حاضر به پرداخت هزینه است. اگرچه، هر فردی یقین دارد آب مایع است، اما این باور، قداستی نداشته و در طرح نظام رفتاری و روانی فرد و نیز نظام فرهنگی جامعه نقشی ندارد و هیچ کس دفاع از آن را به مثابه دفاع از حیثیت خود نمی‌بیند. اما، معتقدان به عصمت امام، برای این عقیده نحوه­ای قداست قایلند، بسیاری از تصمیم­های فردی و اجتماعی شیعه بر آن استوار است و دفاع از آن به مثابه دفاع از حیثیت شیعه است؛ اگرچه بسیاری از قایلان به عصمت امام تصویری روشن از آن ندارند. با این بیان، جایگاه عقیده در نظام هویتی کاملاً روشن می‌شود.

فاصله­ی میان عقیده با معرفت و باور باید برای سیاست­گذاران فرهنگی اهمیت داشته باشد. اساساً، اگر به فاصله­ی میان عقیده و معرفت توجه نشود و این فاصله افزایش یابد، عقیده تعصبی خشک خواهد شد که نزد عاقلان فرومی­شکند و در دست جاهلان شمشیر آخته­ای خواهد بود که سر از تن هر نظام اجتماعی برمی­دارد. هم چنین، اگر فاصله­ی میان یقین (باور) و عقیده افزایش یابد، عقیده در معرض فروپاشی قرار می‌گیرد. بنابر این، در سیاست­های مربوط به هویت، سه نکته در باب عقیده باید مورد توجه باشد:

  1. فاصله­ی میان معرفت و عقیده کاهش یابد؛ به تعبیر دیگر، عقلانی­سازی عقاید یک سیاست اساسی باشد.

  2. فاصله­ی میان باور و عقیده کاهش یابد؛ به تعبیر دیگر، عقیده نهادینه شود.

  3. آنچه در نصوص اسلامی عقیده شمرده شده است، برای افراد و جامعه عقیده شود؛ به گونه‌ای که قداست آن‌ها مورد توجه باشد، در نظام تصمیم­گیری و کنش­ها و واکنش­های فردی و اجتماعی مؤثر باشد و دفاع از آن دفاع از حیثیت به شمار آید.4

1ایمان درجه‌ای بالاتر از اسلام و تقوی درجه­ای بالاتر از ایمان و یقین درجه‌ای بالاتر از تقوی است و در میان مردم چیزی کمتر از یقین قسمت نشده است.(الکافی، ج2، ص51).

2پروردگارت را بندگی کن، تا یقین را دریابی. (البته روشن است که نگارنده یقین را به مرگ تفسیر نکرده است).

3از صبر و نماز یاری بجویید و همانا آن جز بر خاشعان بزرگ است، کسانی که گمان دارند با پروردگارشان دیدار می‌کنند و به سوی او بازگشت کنندگانند. (روشن است که نگارنده ظن را یقین تفسیر نکرده است).

4برای نمونه، ربوبیت حق تعالی در نصوص دینی از عقاید اساسی است؛ اما باید به این پرسش­ها توجه داشت:

  1. معرفت به ربوبیت تا چه حدی است؟ هم از حیث کیفیت و هم از حیث کمیت.

  2. میزان باور به آن تا چه حدی است؟

  3. در نظام عقیدتی افراد و نیز جامعه در چه جایگاهی است؟

  • ابوالحسن حسنی

عقیده

معرفت شناسی

از دیدن نظرات شما خوشحال می‌شوم (۱)

فوق العاده بود
این سبک راهبردی نوشتن شما خیلی جالبه
توصیف و تجویز با هم
پاسخ:
با تشکر.
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی