انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

فعالیت‌های ابوالحسن حسنی در حوزه‌های علوم فقهی و علوم حِکمی

انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

فعالیت‌های ابوالحسن حسنی در حوزه‌های علوم فقهی و علوم حِکمی

انسان، عقل و دین  Human , intellect and Religion

خداوند در دین اسلام چگونگی یک زندگی کامل و جامع خداپسندانه را برای همه‌ی افراد بشر، در هر شرایط زمانی، جغرافیایی، اجتماعی و فردی ترسیم کرده است و از بندگان خویش خواسته است تا آن گونه زندگی کنند؛ زیرا جز با آن به رستگاری نمی‌توانند برسند. اگر انسان آن گونه که خدا پسندیده، زندگی کند، حقّ تعالی نیز سفره‌ی نعمت‌های خویش را بر آنان می‌گسترد و به آنان آرامش عطا می‌کند که از بزرگترین نعمت‌ها است. با نگاهی به مفاد قرآن کریم و نیز روایات رسول خدا (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ) و اهل بیت او (عَلَیْهِمُ‏ السَّلَامُ‏) می‌توان دریافت که در این نحوه زندگی همه‌ی ابعاد فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی مورد توجه بوده و همه‌ی قوای انسانی، مانند قوای معرفتی چون عقل، خیال و حس یا قوای انگیزشی گرایشی چون زیبادوستی، عواطف غریزی و شهوانی در جای خود به کار گرفته می‌شوند. در این نحوه زندگی برای باورها، عقاید، ملکات نفسانی، احساسات، حالات، دانستن‌ها، شناختن‌ها، فهمیدن‌ها، گرایش‌ها، روابط، موقعیت‌ها، نقش‌ها، جبهه‌بندی‌ها، اراده‌ها و حرکت‌های انسانی برنامه و قانون هست. به همین جهت است که می‌توان این دین را سازگار با فطرت انسانی دانست و ادعا کرد راه حل گره‌ها، پیچیدگی‌ها و دشواری‌های حیات انسانی در این دین یافت می‌شود.
انسان از فطرت الهی برخوردار است. او با عقل ارزشمندی برخوردار است که به او اجازه می‌دهد بین خیر و شر تشخیص دهد و راه حق را انتخاب کند. عقل هدیه‌ای از خداوند است و بقای انسانیت و رشد آن وابسته به استفاده‌ی بهینه از آن است. عقل انسان، به او امکان می‌دهد تا اعمال و افعال خود را با توجه به معیارهای دینی و اخلاقی انتخاب کند. اما در عین حال، وحی به او کمک می‌کند تا عقل خود را به حداکثر ظرفیت ممکن به کار ببرند و از توهمات و خطرات خطاها دوری کنند.

چند سالی بود که این وبلاگ راکد مانده بود. اخیرا به همت جناب حجت الاسلام طالعی یزدی که از طلاب پرتلاش‌اند، دوباره این وبلاگ فعال شده است و از ایشان تشکر وافر دارم.

ابوالحسن حسنی

تبلیغات
Blog.ir بلاگ، رسانه متخصصین و اهل قلم، استفاده آسان از امکانات وبلاگ نویسی حرفه‌ای، در محیطی نوین، امن و پایدار bayanbox.ir صندوق بیان - تجربه‌ای متفاوت در نشر و نگهداری فایل‌ها، ۳ گیگا بایت فضای پیشرفته رایگان Bayan.ir - بیان، پیشرو در فناوری‌های فضای مجازی ایران
آخرین نظرات
نویسندگان

مفهوم مالکیت

پنجشنبه, ۳۰ آبان ۱۳۹۲، ۱۲:۲۷ ب.ظ

در تعریف مالکیت اقوال مختلف است. شیخ طوسی در تعریف مالک مینویسد:

المالک هو القادر على التصرف فی ماله، و أن یتصرف فیه على وجه لیس لأحدٍ منعه منه، و یوصف العاجز بأنه مالک من جهة الحکم. و الملک هو القادر الواسع القدرة الذی له السیاسة و التدبیر، و یقال ملک بیِّن الملک مضمومة المیم، و مالک بیِّن الملک و الملک بفتح المیم و کسرها1.

اما مالکیت با قدرت بر تصرف عینی معادل نیست و ممکن است مالک ناتوان از تصرف باشد. اگر اطلاق مالک بر ناتوان از تصرف تنها اطلاقی از جهت حکم و قانون باشد، این اطلاق باید مجازی میبود که چنین نیست.

کرمی حویزی مینویسد:

المالکیة علقة بین الموجود العاقل و ما له تمام الاختصاص به و کمال التصرف فیه‏2.

اگر چه مالکیت رابطهای اختصاصی بین مالک و مملوک است، اما مانع هر تصرف دیگر، حتی تصرفات برتر، نیست.

بغدادی نیز مینویسد:

المالک هو المتصرف بالأمر و النهی‏3.

بغدادی تصرف مالکانه را تصرف با امر و نهی دانسته است؛ اگرچه توجه داشته مالکیت تصرف عینی نیست؛ اما هم عجز از این مقدار هم ممکن است و هم مالک ممکن است نه با امر و نهی، بلکه با دست در مملوک تصرف نماید.

آیةالله جوادی نیز مینویسد:

مالک .... به معنای سلطهی خاصی است که زمینهساز هر گونه تصرف در شیء مملوک باشد.4

اما مالکیت نه هر گونه تصرف در مملوک را ممکن یا مجاز میکند و نه مستلزم کمال تصرف است.

اغلب در تعریف مالکیت آن را با سلطه یکی دانستهاند، سلطه نیز لازم اعم مالکیت است، نه معادل آن5. سلطه با مالکیت چند تفاوت دارد:

  1. سلطه مبدأ خود تصرف است، اما مالکیت مبدأ حق تصرف6.

  2. سلطه از مبدأ قدرت به تصرف منجر میشود، اما مالکیت ملازم با قدرت نیست.

  3. سلطه رابطهای اختصاصی نیست و سلطهی یک فرد بر شیءای مانع سلطه و امکان تصرف دیگران نیست؛ اما مالکیت رابطهای اختصاصی است.

  4. سلطه مستلزم احاطهی قاهرانه است؛ اما مالکیت مستلزم احاطهی تدبیری. به تعبیر دیگر، حد سلطه قدرت و قوت است؛ اما حد مالکیت حکمت و تدبیر.

مالکیت از مفاهیم بدیهی است که تعریف ذات آن ممکن نیست؛ اما تعریف این گونه مفاهیم به آثار ممکن است. به نظر میرسد بتوان گفت:

مالکیت رابطهای استعلایی و اختصاصی از موجود دارای شأن شعور و اراده، که مالک نامیده میشود، به شیء دیگر مملوک نامیده میشود که مبدأ حق تصرف با احاطهی تدبیری است.

در مالکیت خداوند، حق تصرف به معنای شایستگی ذاتی و حقیقی زوالناپذیر و تردیدناپذیر7 است، نه شایستگی اعتباری قانونی. اما شایستگی اعتباری قانونی تابع شایستگی ذاتی و حقیقی است؛ زیرا اعتبار چنین شایستگیای برای کسی پذیرفتنی است که خود حق تصرف داشته باشد و سلسلهی معتبران باید به حق تصرف ذاتی حقیقی برسد: الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرینَ (البقرة : 147). حق تعالی مالک همهی هستی، از جمله مالک انسانها است: قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ (آل عمران : 26). بنابر این، حق تصرف به او اختصاص دارد. سلب این اختصاص تنها با استعلا نسبت به مالک ممکن است و کسی بر حق تعالی مستعلی نیست.

1طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، ج1، ص34، دار احیاء التراث العربى، بیروت.

2کرمى حویزى، محمد، التفسیر لکتاب الله المنیر، ج1، ص10، چاپخانه علمیه، قم، چاپ اول، 1402 ق.

3بغدادى، علاء الدین على بن محمد، لباب التاویل فى معانى التنزیل، ج1، ص20، دار الکتب العلمیة - بیروت، چاپ اول، 1415 ق.

4جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، ج1، ص382، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، 1387.

5السلطنة لازم أعمّ للمالکیة. و هذا واضح؛ فإنّ اولی الأمر من النبی و الوصی لهم السلطنة على‏ أموال الناس و أنفسهم، و لیست لهم المالکیة (خمینى «امام»، سید روح اللَّه، الرسائل العشر، ص161، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره) قم، چاپ‏اول، 1420ق).

6ممکن است اشکال شود در مالکیت مانند صغیر و محجور خود اجازهی تصرف در مال خود ندارند، نمیتوان مالکیت را حق تصرف معنا کرد؛ اما باید توجه داشت که معنای ذکر شده، به خود مفهوم، مستقل از قوانین و اعتبارات پسینی اختصاص دارد.

7حق به معنای «ثبوت زوالناپذیر و تردیدناپذیر» است و در چنین جایی برای شایستگی زوالناپذیر و تردیدناپذیر به کار میرود.

  • ابوالحسن حسنی

مفاهیم

از دیدن نظرات شما خوشحال می‌شوم (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی