انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

یکی از ویژگی‌​های انسان اختیار است. وقتی می​گوییم موجودی اختیار دارد یعنی انتخابش بر اساس انگیزه است و می​تواند آن را اراده کند و بر این توانایی آگاه نیز است. حیوان چنین قدرتی ندارد؛ زیرا اگر چه محرک‌​های غریزی موجب انتخاب خواسته و اراده​ی فعل می‌شوند؛ اما حیوان آگاهی بر این توان ندارد و به این لحاظ نمی​تواند برخلاف جهت محرک عزیزی خواسته​ای انتخاب کند یا اراده​ی فعلی غیر از افعال غریزی داشته باشد. در حالی که انسان می‌تواند برخلاف جهت سایق​های غریزی خواسته‌ای داشته باشد و در جهت کسب این خواسته، فعلی انجام دهد که غریزی نیست.

از طرف دیگر، انسان در درون خود معنای خوب و بد را درک می‌کند و در درون خود درک می‌کند که بعضی خواسته‌ها و بعضی فعل‌ها خوب​اند و برخی دیگر از خواسته‌ها و کارها بد. بنابر این، انسان هم اختیار خود را درک می‌کند و هم ارزش​دار بودن انتخاب ناشی از اختیار را. نتیجه​ی این دو درک، پیدایش احساس مسئولیت در انسان است. این احساس یک احساس درونی فطری است و در نتیجه​ی همین احساس است که ما هر انسانی را موظف به قبول مسئولیت در برابر کارهایش می‌دانیم و از او انتظار داریم خود را متعهد به انجام مسئولیت​هایش بداند. تعهد به انجام مسئولیت، مستلزم وجود امری است که انسان در برابر او مسئول و پاسخگو باشد و البته این امر باید در جایگاه​ی حقیقتاً برتر باشد. اگر بازخواست کننده در جایگاه​ی واقعاً برتر نباشد، بازخواست او از انسان معقول شمرده نمی​شود و انسان می​تواند به او بگوید فعل من به تو مربوط نیست.

تعهد به انجام مسئولیت برای حیات بشری ضروری است. این ضرورت هم منشأ روانی و هم منشأ اجتماعی دارد. اگر کسی متعهد به انجام مسئولیت​هایش نباشد، نظام روانی​اش دچار اختلال خواهد شد؛ زیرا احساس مسئولیت، چنان که گفته شد، یک احساس درونی فطری است و این احساس نشان می​دهد نیاز به تعهد یک نیاز فطری است. هر گونه مهمل گذاشتن نیاز​های فطری و پاسخ ندادن به آن​ها، موجب اختلال روانی و سلب آرامش درونی می‌شود. هم چنین تعهد یک ضرورت اجتماعی است. جامعه​ی انسانی نه یک اجتماع گله‌​ای چون گلّه​ی گاوان و گورخران است، نه یک جامعه​ی هدایت شده به وسیله غریزه چون جامعه​ی مورچگان و زنبورها، بلکه جامعه‌​ای است که با اراده‌​های آزاد افراد انسانی پدید می‌​آید و هدایت می‌ش/ود و هرگونه قانون​مندی آن جامعه معلول اراده‌​های آزاد افراد جامعه است. اگر افراد جامعه‌ا/ی نسبت به انجام قوانین و سنن جامعه‌ای متعهد نباشند، جامعه از هم می‌​پاشد و امکان هم زیستی برای انسان‌ها از بین می‌​رود، زیرا قوام و هویت هر جامعه به همین قوانین و سنن است.

بر همین اساس است که از انسان انتظار می‌رود نسبت به اخلاق، قانون و سنت‌​های اجتماعی متعهد باشد و مسئولیت‌​های اخلاقی، قانونی و فرهنگی خود را به انجام رساند. علاوه بر این سه مسئولیت، مسئولیتی از سنخی دیگر نیز از انسان انتظار می‌رود و آن مسئولیت پذیرش حقایق است. از انسان انتظار می‌رود حقایق را بپذیرد و در اعتقادات خود آن‌ها را مبنا قرار دهد و متعهد به آن‌ها باشد. این تعهدها همه نیاز به مبنایی دارند تا معقول شمرده شوند.