انسان، عقل و دین Human , intellect and Religion

متن عربی

ترجمه‏ ی

1. أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ الْبَاقِرِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ زَیْنِ الْعَابِدِینَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ سَیِّدِ الشُّهَدَاءِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ سَیِّدِ الْوَصِیِّینَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَطَبَنَا ذَاتَ یَوْمٍ فَقَال‏:
2. أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ، شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ وَ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ
3. أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ
4. وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَیْتَامِ النَّاسِ کَمَا یُتَحَنَّنُ عَلَى أَیْتَامِکُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِکُمْ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ‏ إِذَا نَادَوْهُ وَ یَسْتَجِیبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ
5. أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفَارِکُمْ وَ ظُهُورُکُمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِکْرُهُ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا یُعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لَا یُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ
6. أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ. فَقِیلَ لَهُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ لَیْسَ کُلُّنَا یَقْدِرُ عَلَى ذَلِکَ. فَقَالَ (صلی الله علیه و آله): اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ.
7. أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ وَصَلَ فِیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِیهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِصَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّى فِیهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ وَ مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِیزَانَهُ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِینُ وَ مَنْ تَلَا فِیهِ آیَةً مِنَ الْقُرْآنِ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ
8. أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَلَیْکُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ وَ الشَّیَاطِینَ‏ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُسَلِّطَهَا عَلَیْکُمْ
9. قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌ السلام): فَقُمْتُ فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ؟ فَقَالَ: یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. ثُمَّ بَکَى؛ فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا یُبْکِیکَ؟ فَقَالَ: یَا عَلِیُّ أَبْکِی لِمَا یُسْتَحَلُّ مِنْکَ فِی هَذَا الشَّهْرِ کَأَنِّی بِکَ وَ أَنْتَ تُصَلِّی لِرَبِّکَ وَ قَدِ انْبَعَثَ أَشْقَى الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ شَقِیقُ عَاقِرِ نَاقَةِ ثَمُودَ فَضَرَبَکَ ضَرْبَةً عَلَى قَرْنِکَ فَخَضَبَ مِنْهَا لِحْیَتَکَ. قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌ السلام): فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ ذَلِکَ فِی سَلَامَةٍ مِنْ دِینِی؟ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله): فِی سَلَامَةٍ مِنْ دِینِکَ.
10. ثُمَّ قَالَ: یَا عَلِیُّ مَنْ قَتَلَکَ فَقَدْ قَتَلَنِی وَ مَنْ أَبْغَضَکَ فَقَدْ أَبْغَضَنِی وَ مَنْ سَبَّکَ فَقَدْ سَبَّنِی لِأَنَّکَ مِنِّی کَنَفْسِی رُوحُکَ مِنْ رُوحِی وَ طِینَتُکَ مِنْ طِینَتِی إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَنِی وَ إِیَّاکَ وَ اصْطَفَانِی وَ إِیَّاکَ وَ اخْتَارَنِی لِلنُّبُوَّةِ وَ اخْتَارَکَ لِلْإِمَامَةِ فَمَنْ أَنْکَرَ إِمَامَتَکَ فَقَدْ أَنْکَرَ نُبُوَّتِی یَا عَلِیُّ أَنْتَ وَصِیِّی وَ أَبُو وُلْدِی وَ زَوْجُ ابْنَتِی وَ خَلِیفَتِی عَلَى أُمَّتِی فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَوْتِی أَمْرُکَ أَمْرِی وَ نَهْیُکَ نَهْیِی أُقْسِمُ بِالَّذِی بَعَثَنِی بِالنُّبُوَّةِ وَ جَعَلَنِی خَیْرَ الْبَرِیَّةِ إِنَّکَ لَحُجَّةُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَمِینُهُ عَلَى سِرِّهِ وَ خَلِیفَتُهُ عَلَى عِبَادِه‏.

1. ابوالحسن علی بن موسی الرضا (علیه السلام) روایت می‌کند از پدرش موس بن جعفر (علیه السلام) از پدرش صادق جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرش باقر محمد بن علی (علیه السلام) از پدرش زین العابدین علی بن حسین (علیه السلام) از پدرش سید الشهداء (علیه السلام) از پدرش سید الوصیین، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) که فرمود: روزی [در اواخر شعبان] رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنین سخنرانی کرد:
2. اى مردم، ماه خدا با برکت‏ و رحمت و مغفرت به شما رو کرده است؛ ماهى که نزد خدا از تمام ماه‌ها برتر است و روزهایش برترین روزها و شبهایش برترین شب‌ها و ساعاتش برترین ساعات است. آن ماهى است که در آن ماه به مهمانى خدا دعوت شده‏اید و در آن از اهل کرامت خدا گشته‏اید.
3. نفس‌هایتان در این ماه تسبیح و خوابتان در آن عبادت است. اعمالتان در آن مقبول و دعایتان مستجاب است. پس با نیّت‌هاى صادق و دل‌های پاک از خدا بخواهید که شما را به روزه گرفتن و تلاوت کتابش موفّق نماید؛ زیرا بدبخت کسى است که در این ماه بزرگ از آمرزش خداوند محروم ماند.
4. با گرسنگى و تشنگى در این ماه گرسنگى و تشنگى روز قیامت را به یاد آورید؛ به نیازمندان و بی‌چیزان خود صدقه بدهید؛ بزرگان خود را احترام کنید؛ به اطفال خود مهربانى کنید؛ با خویشان خود ارتباط برقرار کنید؛ زبان‌هایتان حفظ کنید و گوش‌هایتان را از آنچه شنیدنش جایز نیست ببندید؛ به یتیم‌هاى مردم مهربانى کنید تا بر یتیم‌هاى شما مهربانى کنند؛ از گناهان‌تان به درگاه خداوند توبه کنید؛ در اوقات نماز دست به دعا بردارید، زیرا آن ساعت‌ها برترین ساعاتی است که خداوند در آن با نظر رحمت به بندگان خود مى‏نگرد و هر گاه با او مناجات کنند، جوابشان میدهد و هر گاه او را صدا کنند، پاسخ‌شان مى‏دهد و هر گاه از او درخواستى کنند، دعایشان را مستجاب مى‏گرداند.
5. اى مردم! در گرو اعمالتان هستید، خود با استغفار رهایی بخشید که پشتتان از گناهان سنگین شده است؛ پس آن را با سجده‏هاى طولانى سبک کنید. بدانید که خداوند متعال به عزّت خویش قسم خورده است که نمازگزاران و سجده‏کنندگان را در قیامت- که آن روز همه براى خداوند جهانیان بر می‌خیزند- عذاب نکند و با آتش نترساند.
6. اى مردم هر کس در این ماه، روزه‏دارى مؤمن را افطارى دهد در مقابل این کار نزد خداوند، ثواب آزاد سازى یک برده و نیز بخشش گناهان گذشته‏اش را خواهد داشت. مردم گفتند: یا رسول اللَّه! همه ما توان این کار را نداریم. حضرت فرمودند: آتش را از خود دفع کنید و لو با تکّه‏اى از یک خرما، آتش را از خود دفع کنید و لو با یک جرعه آب.
7. اى مردم! هر کس در این ماه، خُلق و خوی خود را خوب کند، جواز او خواهد بود در روزى که قدمها بر صراط، لرزان است. هر کس در این ماه بر برده‏هایش آسان بگیرد، خداوند حسابش را آسان خواهد گرفت. هر کس در این ماه شرّ خود را از دیگران دور کند، خداوند در روزى که دیدارش می‌کند، غضبش را از او دور میکند. هر کس در این ماه، یتیمى را اکرام کند، خداوند او را، در روزى که دیدارش می‌کند، اکرام خواهد نمود. هر کس در این ماه صله‌ی رحم کند، خداوند او را در روزى که دیدارش می‌کند، به رحمت خود پیوند میدهد. و هر کس در این ماه از خویشاوندانش بِبُرد، خداوند رحمتش را، خداوند او را در روزى که دیدارش می‌کند، از او خواهد برید. هر کس در این ماه یک نماز مستحبّى بخواند، خداوند دورى از آتش را بر او می‌نویسد. هر کس در این ماه واجبی انجام دهد، ثواب کسى را دارد که در ماههاى دیگر هفتاد واجب انجام داده باشد. هر کس در این ماه بر من بسیار صلوات فرستد، کفّه‌ی میزان اعمالش در روزى که ترازوها سبک است، سنگین خواهد بود. هر کس در این ماه آیه‏اى از قرآن بخواند، اجر کسى را خواهد داشت که در ماه‌هاى دیگر قرآن را ختم کند.
8. اى مردم! درهاى بهشت در این ماه باز است، از پروردگارتان بخواهید که آن‌ها را بر شما نبندد. درهاى جهنّم بر شما بسته است، از پروردگارتان بخواهید که آن‌ها را بر شما باز نکند، شیاطین در بند هستند، از پروردگارتان بخواهید که آنان را بر شما مسلّط نکنند.
9. امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: من برخاستم و گفتم: یا رسول اللَّه! با فضیلت‏ترین کار در این ماه چیست؟ حضرت فرمودند: یا ابا الحسن! افضل اعمال در این ماه، پرهیز از محرّمات الهى است. سپس گریستند، عرض کردم: یا رسول اللَّه! چه چیز باعث گریه شما شد؟! حضرت فرمودند: یا علىّ! به خاطر آن عملى که در این ماه نسبت به تو خواهد شد گریه می‌کنم؛ گویا تو را میبینم که مشغول نماز هستى که بدبخت‌ترین پیشینیان و پسینیان، دوست کشنده‌ی ناقه‌ی ثمود، برخاسته، و ضربه‏اى بر فرق سرت فرود مى‏آورد و محاسنت را [با خون‏] خضاب می‌کند. امیر المؤمنین علیه السّلام گوید: گفتم یا رسول اللَّه! در این حال دینم سالم است؟ فرمودند: بله دینت سالم است.
10. سپس فرمودند: یا علىّ! هر کس تو را بکشد، مرا کشته است، و هر کس از تو کینه کند، از من کینه کرده است. هر کس به تو ناسزا گوید، مرا ناسزا گفته است. زیرا تو از منی؛ مانند خودم هستى. روح تو از روح من و سرشت تو از سرشت من است. خداوند تبارک و تعالى من و تو را آفرید و من و تو را برگزید و مرا براى نبوّت انتخاب کرد و تو را براى امامت. پس هر کس امامت تو را انکار کند، نبوّت مرا انکار کرده است. اى علىّ! تو وصیّ من و پدر فرزندان من و دامادم هستى. تو در زمان حیات و بعد از مماتم جانشین من بر امّتم هستى. امر تو، امر من و نهى تو، نهى من است. قسم به کسى که مرا به نبوّت برگزید و مرا بهترین جنبندگان قرار داد، تو حجّت خدا بر مردم و امین او بر اسرارش و جانشین او بر بندگانش هستى.