امر به معروف و نهی از منکر ، از منظر فرهنگ پذیری و تشکیلات اسلامی
مهم ترین چیزی که می تواند یک جامعه را در طول تاریخ حفظ کند، فرآیند فرهنگ پذیری است.
✨✨✨✨✨✨فرهنگ پذیری فرآیندی است که در آن یک فرد هنجارها و الگوهای پذیرفته شده در جامعه خود را می آموزد، می پذیرد و در شخصیت خود نهادینه می کند. ✨✨✨✨✨
این فرآیند مستلزم انتقال فرهنگ و الگوهای فرهنگی از سوی جامعه به افراد است و چون سازنده جامعه نیز افرادند، خود افراد باید فرهنگ و الگوهای فرهنگی را به یکدیگر انتقال دهند.
در نظام اجتماعی اسلام راهکار عملی انتقال فرهنگ و الگوهای فرهنگی، امر به معروف و نهی از منکر در نظر گرفته شده است. الگوهای فرهنگی نظام اجتماعی اسلام را ارزش های حقیقی تشکیل می دهند. و براساس مبانی هستی شناختی و معرفت شناسی، ارزش بودن آنها شناخته شده است و به واقع حَسَن یا قبیح اند. بنابراین، معروف در جامعه اسلامی محاسن اند و منکر در جامعه اسلامی قبایح ارزشی اند.
امر به معروف و نهی از منکر از واجبات ضروری اسلام است و همه افراد جامعه موظف به اجرای آن هستند. اسلام در نظام اجتماعی خود وظیفه پاسداری از فرهنگ را مختص گروهی نکرده است و این وظیفه برعهده همه افراد جامعه است.
به این ترتیب، نخستین کارگزار فرهنگ پذیری، همه افراد جامعه اند. با این حال، خانواده و نیز عالمان جامعه در این باره وظیفه ای خاص دارند و وظیفه پاسداری از فرهنگ به ویژه برعهده عالمان جامعه نهاده شده است و دستور ایجاد تشکیلات ویژه آن در جامعه اسلامی داده شده است:
وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بَالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. (آل عمران: 104)
و باید از میان شما امتی باشد که به نیکی فرا خوانند و امر به معروف و نهی از منکر کنند و آنان همان رستگارانند.
تعبیر امت از این گروه، نشان می دهد که این گروه باید دارای برنامه خاصی باشد و این تشکیلات با برنامه و هدف معین، جایگاه رسمی در جامعه اسلامی داشته باشد. اهمیت وجود این تشکیلات از این نکته روشن می شود که در آیه پیش، به یکپارچگی مسلمانان امر شده و در آیه بعد از تفرقه و اختلاف نهی شده است. این نکته نشان می دهد که چنین تشکیلاتی یکپارچگی مسلمانان را تضمین می کند و به دلیل همین اهمیت والاست که آنان نشان «بهترینِ امت» را می گیرند:
کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ. (آل عمران: 110)
شما بهترینِ امت هستید که برای مردم پدیدار شدید؛ امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان می آورید.
وجود چنین تشکیلاتی توطئه های دشمنان را خنثی می کند و رابطه ای بسیار قوی بین هیئت حاکم و مردم ایجاد می کند و زمینه ای بسیار مناسب برای فرهنگ پذیری سیاسی و احساس مسئولیت سیاسی و مشارکت سیاسی مردم مهیا می کند.
چنین تشکیلاتی می تواند از اختلاف ها در فرآیند فرهنگ پذیری، مانند ناآشنایی کارگزاران فرهنگ پذیری با معروف و منکر و شیوه انتقال فرهنگ، مشکلات ناشی از تعارض فرهنگ ناب جامعه اسلامی با فرهنگ موجود، گروه های مرجع نامناسب و... جلوگیری کند.
❇️این تشکیلات همان گروهی خواهد بود که در اصطلاح جامعه شناسی «گروه فرهنگ بان» نامیده می شود.❇️
✍️کتاب ولایت در اندیشه سیاسی اسلام . اثر حجت الاسلام ابوالحسن حسنی. ص 120
