تحلیل شناختی از فرآیند خوب انگاری اعمال زشت
تحلیل شناختی از فرآیند خوب انگاری اعمال زشت
وقتی اعمال قبیح (مانند خشونت، بیحجابی، توهین به مقدسات، یا فساد اخلاقی) بهطور مکرر در فضای مجازی نمایش داده میشوند، بهتدریج از نظر روانی عادیسازی میشوند. مغز انسان بهمرور در مواجهه با تکرار یک رفتار، حساسیت خود را از دست میدهد و آن را کمتر زشت یا غیراخلاقی میپندارد.
به سادگی میتوان یک تحلیل شناختی از فرآیند خوبانگاری اعمال زشت ارائه کرد. برای مثال دیدن مداوم محتوای خشونتآمیز در بازیها یا فیلمها، باعث میشود فرد دیگر نسبت به آن حساسیت اولیه را نداشته باشد، زیرا فرد به آن «خو» میگیرد. بر اساس نظریههای یادگیری، مواجهه مکرر با یک محرک (مثل صحنههای خشونت یا بیحجابی) باعث خوگیری و کاهش پاسخ هیجانی و اخلاقی نسبت به آن میشود. هم چنین بر اساس نظریهی اثر اجتماعی، افراد در مواجهه با رفتارهای تکرارشده توسط دیگران، آنها را معمول و پذیرفتنی میپندارند. در فضای ناشناس مجازی، فرد کمتر خود را مقید به رعایت اخلاقیات میکند و ممکن است بهمرور این بیقیدی را به دنیای واقعی هم تسری دهد. اما وقتی با واکنش جامعه مواجه میشود، با «خود حقپنداری» جامعه را بسته توصیف میکند. اینها سادهترین مکانیسمهاییاند که افراد را به سمت زشتیها «سُر» میدهند.
اما مسئله گاهی پیچیدهتر میشود. گاهی ما سیستم عصبی خودمان را نسبت به زشتیها «کرخت» میکنیم. تحقیقات نشان میدهند که مواجهه مداوم با محتوای غیراخلاقی، فعالیت آمیگدال (مرکز پردازش انزجار و ترس) را کاهش میدهد و فرد دیگر نسبت به آن واکنش منفی قوی نشان نمیدهد. مسئله تا اینجا خاتمه نمییابد. نوع فعالیت در فضای مجازی، میتواند سیستم عصبی دیگری را نسبت به زشتیها «کرخت» کند. وقتی کسی رفتار قبیحی (مثل توهین یا نمایش فساد) از خودش نمایش میدهد و من و ما در کوتاهمدت پاداش اجتماعی (لایک، کامنت، توجه) به او میدهیم، مغز او به تکرار آن ترغیب میشود. مخصوصاً اگر فردی از قبل تمایل به رفتار قبیح داشته باشد، فضای مجازی با نمایش محتوای همسو، توجیهپذیری آن رفتار را افزایش میدهد.
بندورا (روانشناس) بر آن بود که توجیههای شناختی (مثل «همه این کار را میکنند!» یا «ضرری ندارد!») باعث میشود فرد از تقبیح درونی رفتارهای نادرست دست بردارد. خطرناک جایی است که کار زشت برچسب «خوب» بخورد: نمایش بیحجابی بهعنوان «آزادی» یا خشونت بهعنوان «قدرت» یا سیگار کشیدن به عنوان «استقلال» و ...
این فرآیند، تهدیدی جدی برای ارزشهای اخلاقی فردی و جمعی است و نیازمند «مداخلات آگاهانه»ی فردی مانند ترس از خدا، آگاهیهای اخلاقی و افزایش سواد رسانهای و «مداخلات آگاهانه»ی اجتماعی مانند تقویت نظامهای بازدارندهی اخلاقی است.
✨@haqnegar
- ۰۴/۰۲/۲۰